TP.HCM – Trong 3 ngày từ 24-26/11/2025, Hội nghị quốc tế lần thứ 17 về quản lý hệ sinh thái số (MEDES 2025) do Đại học FPT (FPTU) đăng cai tổ chức đã trở thành tâm điểm của giới nghiên cứu lẫn công nghệ. Sự kiện quy tụ các chuyên gia hàng đầu từ ACM SIGAPP (Pháp) và cộng đồng nghiên cứu toàn cầu, cùng nhau chia sẻ và thảo luận về những thách thức sống còn của thế giới số: Dữ liệu lớn, AI và đặc biệt là An ninh mạng.
MEDES 2025: Diễn đàn cấp cao về “Sự sống” của Dữ liệu
Là hội nghị thường niên uy tín, MEDES tập trung vào các công nghệ liên quan đến Hệ sinh thái số (Digital Ecosystems). Năm nay, với vai trò chủ nhà, Đại học FPT đã mang đến một không gian học thuật đẳng cấp quốc tế.
Phiên khai mạc gây ấn tượng mạnh với bài phát biểu chính (Keynote) về chủ đề “Turning Data Into Data Products”. Diễn giả đã vẽ nên bức tranh phức tạp của môi trường CNTT hiện đại, nơi dữ liệu không còn nằm yên trong kho lưu trữ mà vận động liên tục như một “mạng lưới sống” (Data Mesh). Trong bối cảnh đó, vấn đề bảo vệ sự toàn vẹn và riêng tư của dòng chảy dữ liệu trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
An ninh mạng đa chiều: Từ “Lá chắn AI” đến “Bảo mật hạ tầng”
Tâm điểm của MEDES 2025 là loạt báo cáo khoa học chuyên sâu về an toàn thông tin. Các nhà nghiên cứu đã trình diễn một hệ thống phòng thủ đa lớp, bao phủ từ lõi AI, hạ tầng mạng cho đến các thiết bị IoT:
Nhóm giải pháp sử dụng AI để phòng thủ và tấn công giả lập:
- Mô phỏng tấn công định tuyến: Bài tham luận “Autonomous BGP Route Hijacking and Mitigation Simulation with Generative AI” giới thiệu cách dùng AI tạo sinh (GenAI) để mô phỏng các kịch bản chiếm đoạt định tuyến BGP và đề xuất giải pháp giảm thiểu rủi ro tự động.
- Kiểm thử bảo mật cho chính AI: Khi AI trở nên phổ biến, việc bảo mật cho chính nó là vấn đề sống còn. Báo cáo “A Holistic Dynamic Security Testing Framework for AI Systems” đề xuất khung kiểm thử động toàn diện để đảm bảo các hệ thống AI.
- Phát hiện mối đe dọa bằng AI: Báo cáo “A Review on Deep Learning-based Approaches for Threat Detection” phân tích những tiến bộ mới nhất của Deep Learning trong phát hiện và dự báo mối đe dọa trên không gian số – một trong những lĩnh vực then chốt trong bảo mật dữ liệu và vận hành hệ sinh thái số thông minh.
Nhóm giải pháp bảo vệ quyền riêng tư và dữ liệu (Privacy & Data):
- Bảo mật xe tự hành: Với sự bùng nổ của xe điện và xe thông minh, báo cáo “A Semantic AI Framework for Dynamic Privacy Management in Connected Vehicles” mang đến giải pháp dùng AI ngữ nghĩa để quản lý quyền riêng tư.
- Bảo mật thiết kế từ gốc: Các báo cáo “Privacy‑by‑Design Customer Data Platform for Hyper‑Personalized, Cost‑Efficient B2B‑SaaS Lead Acquisition” và “Secure and Polymorphic Composition of Service Workflows” nhấn mạnh tư duy “Privacy-by-Design” – tích hợp bảo vệ quyền riêng tư ngay từ khâu thiết kế quy trình dịch vụ và nền tảng dữ liệu.
Nhóm giải pháp IoT & Phần cứng:
- Nhà thông minh an toàn: Nhóm sinh viên chủ nhà FPTU đã gây ấn tượng với đề tài “Design and Implementation of an IoT-Based Smart Home System Integrating RFID Security and Environmental Sensing”, kết hợp bảo mật vật lý (RFID) với giám sát môi trường cho ngôi nhà thông minh hiện đại.
“PersonaShield Quest” – Giải mã “Lỗ hổng” con người
Trong khi các giải pháp trên tập trung vào kỹ thuật, bài tham luận “PersonaShield Quest: Design of an Adaptive Cybersecurity Game for Enhancing Adult Learners’ Social-Engineering Awareness” (Viện Công nghệ Châu Á – AIT) lại giải quyết bài toán khó nhất: Yếu tố con người.
Đây là dự án mang tính đột phá trong việc nâng cao nhận thức cộng đồng:
- Tấn công “May đo” (Persona Creation): Nghiên cứu chỉ ra rằng hacker hiện đại tấn công dựa trên “chân dung” (Persona) của nạn nhân. Hệ thống game được thiết kế để tạo ra kịch bản lừa đảo riêng biệt dựa trên ngành nghề (Industry), vai trò (Job role) và hành vi của người chơi. Nếu bạn là nhân viên văn phòng, kịch bản sẽ là email công việc; nếu là người dùng phổ thông, kịch bản sẽ là tin nhắn trúng thưởng.
- Thao túng cảm xúc (Emotional Ploys): Khác với các bài học khô khan, dự án dạy người học cách nhận diện những “cú hích tâm lý” mà hacker thường dùng: tạo ra sự Sợ hãi (Fear), sự Cấp bách (Urgency) hoặc đánh vào lòng tham.
- Cơ chế thích ứng (Adaptivity): Hệ thống sử dụng cơ chế điều chỉnh độ khó tự động (Adaptive Difficulty). Nếu người học vượt qua các bài cơ bản, game sẽ tung ra các đòn tấn công tinh vi hơn (như Deepfake, giả giọng nói AI) để mô phỏng sự tiến hóa không ngừng của tội phạm mạng.
Viện Đào tạo Quốc tế FPT (FAI) tại MEDES 2025: Cập nhật tri thức – Kiến tạo tương lai
Sự hiện diện và đồng hành của Viện Đào tạo Quốc tế FPT (FAI) tại MEDES 2025 mang lại những giá trị chiến lược cho công tác đào tạo nhân lực CNTT chất lượng cao:
- Nâng cấp nội dung đào tạo chuẩn quốc tế: Việc tham dự MEDES giúp FAI tiếp cận những nghiên cứu mới nhất (như xu hướng dùng AI trong bảo mật hay gamification trong đào tạo). Những kiến thức “nóng hổi” này sẽ sớm được lồng ghép vào các giờ giảng, seminar chuyên đề, giúp sinh viên FAI không chỉ thạo kỹ năng nghề mà còn nắm bắt được tư duy công nghệ toàn cầu.
- Thúc đẩy văn hóa nghiên cứu khoa học: MEDES 2025 là minh chứng cho thấy ranh giới giữa “đào tạo nghề” và “nghiên cứu hàn lâm” đang dần xóa nhòa. Việc quan sát các báo cáo chất lượng từ FPTU và các đối tác quốc tế là động lực mạnh mẽ để đội ngũ giảng viên FAI bước ra khỏi vùng an toàn. Tham gia nghiên cứu khoa học ứng dụng sẽ giúp các giảng viên nâng cao trình độ chuyên môn, từ đó nâng tầm chất lượng đào tạo của Viện trong hệ thống giáo dục FPT.
MEDES 2025 đã khép lại, nhưng những thông điệp về một hệ sinh thái số an toàn – được bảo vệ bởi cả công nghệ tiên tiến và nhận thức con người – sẽ là kim chỉ nam cho cộng đồng công nghệ Việt Nam trong thời gian tới.
Giảng viên Nguyễn Hoài Linh